Kuzey Kıbrıs’ta İşçi Hakları

Bağımsızlık Yolu Mali Sekreteri ve “İşçinin El Kitabı”nın yazarı Münür Rahvancıoğlu, Genç TV’de Elif Evrensel’in hazırlayıp sunduğu Diğerleri programında Kuzey Kıbrıs’ta işçi haklarını ve uygulamadaki aksaklıkları anlattı. Programda iş sözleşmelerinden fesih süreçlerine, sigortadan sendikal haklara kadar birçok başlık ele alındı.

İş sözleşmesi yaparken nelere dikkat edilmeli

İş sözleşmeleri yazılı olmalı ve sözleşmede iş tanımı, ücret, çalışma saatleri, izin hakları açıkça belirtilmelidir. Çalışanın anlamadığı ya da kabul etmediği bir madde varsa imzalamadan önce mutlaka açıklama talep edilmelidir.

Deneme süresi ne kadar olmalı

KKTC iş yasasına göre deneme süresi en fazla 3 aydır. Bu sürede taraflar, iş akdini bildirimsiz ve tazminatsız feshedebilir. Ancak bu süreyi aşan durumlar yasa dışı kabul edilir.

İzin hakları nasıl hesaplanır

Yıllık izin hakkı, çalışanın hizmet süresine göre artar. 1-5 yıl arası çalışanlar 14 gün, 5-10 yıl arası çalışanlar 18 gün, 10 yıldan fazla çalışanlar ise 21 gün yıllık ücretli izin hakkına sahiptir. Bayram, hastalık, evlilik gibi özel izinler de yasal çerçevede düzenlenmiştir.

Sigortanın yapılmadığı durumlarda izlenecek yol

Çalışanlar, Sosyal Sigortalar Dairesi’ne başvurarak işvereni şikayet edebilir. Çalışanın elinde varsa yazılı sözleşme, maaş bordrosu, tanık beyanları gibi delillerle başvuru süreci desteklenmelidir.

Şikayetlerde gizlilik

Çalışanlar işverenlerini şikayet ederken kimliklerinin gizli tutulmasını talep edebilir. Bu durumda kamu kurumları çalışanın bilgilerini açıklamadan gerekli denetimleri yapmakla yükümlüdür.

İhbar hattı: ALO 102

KKTC’de işçi şikayet ve başvuruları için ALO 102 hattı aktif olarak hizmet vermektedir. Bu hat üzerinden işveren ihlalleri bildirilebilir.

İşten istifa ve durdurulma nasıl olmalı

İş akdinin sona ermesi, yasaya uygun sürelerde bildirimle olmalıdır. İstifa eden çalışan, ihbar süresine uymalıdır; işveren ise durdurma kararı aldıysa gerekçesini açıkça bildirmelidir.

İhbar bildirimi

İşveren veya işçi, iş akdini sona erdirmeden önce karşı tarafa önceden haber vermekle yükümlüdür. Bu süre, çalışanın kıdemine göre belirlenir ve en az 2 hafta ile 6 hafta arasında değişebilir.

Durdurulma ya da istifa durumunda “İş arama” izin hakkı

İhbar süresi içinde işten ayrılan çalışana, yeni bir iş araması için günde en az 2 saatlik ücretli izin hakkı tanınmalıdır.

Haklı / haksız fesih

İşçinin ağır sağlık sorunu, işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı gibi nedenler haklı fesih sayılır. Haklı nedenle fesihte tazminat hakkı doğar. Keyfi gerekçelerle yapılan fesih ise haksız sayılır ve işveren tazminat ödemekle yükümlüdür.

Bildirim hakları ve “15 gün” efsanesi

İşverenin işten çıkarma sürecinde “15 gün önceden haber verme” yükümlülüğü sıkça yanlış anlaşılır. Gerçekte bu süre çalışanın kıdemine göre 2 ile 6 hafta arasında değişebilir; 15 gün kuralı her durum için geçerli değildir.

Kıdem tazminatı hakkı

İşyerinde en az 1 yıl çalışmış bir işçi, iş akdi işveren tarafından feshedilirse kıdem tazminatına hak kazanır. Bu tazminat, çalıştığı her yıl için belirli bir maaş oranı üzerinden hesaplanır.

Yabancı uyruklular için İhtiyat sandığı hakkı

KKTC’de yasal izinle çalışan yabancı işçilerin de İhtiyat Sandığı’na katkı yapılması zorunludur. İşten ayrıldıklarında bu katkılar topluca geri alınabilir.

Fesihlere bağlı “Akit tazminatı” hakları ve süreleri

İş akdinin sona erdirilmesinde işçinin haksızlığa uğraması durumunda, akit tazminatı gündeme gelir. Bu tazminat, ihbar, kıdem ve diğer alacaklarla birlikte değerlendirilir ve yasal süresi içinde ödenmelidir.

İş sözleşmelerinin yenilenmesi ya da yenilenmemesi kararı

Belirli süreli sözleşmelerin sonunda işveren ya da işçi sözleşmeyi yenilemek zorunda değildir. Ancak işveren, sözleşmeyi yenilememek için geçerli bir sebep göstermeli; aksi halde iş güvencesi ihlali doğabilir.

Sendikalaşmanın önemi

Sendikalaşmak, işçilerin toplu sözleşme, hak arama ve örgütlü mücadele gücünü artırır. KKTC yasaları sendikal hakları tanır; işverenin buna karşı baskı uygulaması suçtur.